AB Liderler Zirvesi’nden Türkiye için 5 olumlu, 5’te olumsuz başlık yer aldı. Zirvede Türkiye için mülteci desteğinin sürdürülmesi, diyaloğun geliştirilmesi ve gümrük birliğinin güncellenmesi gibi olumlu unsurlar yer aldı. Rum-Yunan ikilisinin devreye girmesiyle Türkiye için olumsuz unsurlar da yer aldı. AB Türkiye için atmayı düşündüğü olumlu adımları üçüncü kez erteledi ve Türkiye’nin aday ülke olduğu gerçeği yine görmezden gelindi.
OLUMLU UNSURLAR
MÜLTECİ DESTEĞİ: Bu başlık, AB kanadından somut ve hızlı adım gelmesi en kolay olanı. Yaklaşık dört milyon Suriyeli mülteciye ev sahipliği yapan Türkiye’nin yükün büyük bölümünü omuzladığı konusunda AB liderleri arasında herhangi bir görüş ayrılığı yok. AB zirvesinde de bu ‘ev sahipliği’ bir kez daha takdir edildi. AB liderleri, AB Komisyonu’ndan bu alandaki mali desteğin sürmesini sağlayacak yeni bir öneri sunmasını istedi. Pakete ilişkin teknik nitelikli ön görüşmeler başlamış durumda. Yeni paket için 4.5-5 milyar euro aralığında bir miktardan bahsediliyor.
ÖNEMLİ ZİYARET: AB ile Türkiye arasındaki ilişkiler ne kadar gergin olursa olsun Brüksel‘in başından beri ‘iletişim kanallarının açık tutulmasının önemini’ ön planda tutmaya çalışan yaklaşımı AB liderleri tarafından da teyit edildi. Türkiye’yle her düzeyde temasın yararlı olduğu görüşü yerleşmiş durumda. AB Konseyi Başkanı Charles Michel ve AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen‘in nisanda Türkiye’ye gelerek Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile görüşecek olması önem taşıyor. Ziyaret, ilişkilerin ele alınmasına ve olası bir yeni yol haritasının ilk temellerinin atılmasına olanak sağlayabilir. Bu ziyaret için şu aşamada üzerinde durulan ilk tarih 6 Nisan.
GÜMRÜK BİRLİĞİ ADIMI: Gümrük birliğinin güncellenmesine her iki taraf da olumlu bakıyor. Lakin, AB Komisyonu’nun olumlu görüşüne ve çağrılarına rağmen, yıllardır bu konuda kıpırdanma yaşanmıyordu. AB ülkeleri de Türkiye’deki iç gelişmeler nedeniyle bu konuyu açmak istemiyorlardı. Zirve, bu konuda yeni bir aşamaya geçilebileceğinin ilk sinyali niteliğinde. AB Konseyi’ne güncelleme için gerekli yetkilendirme üzerinde çalışması çağrısı yapılması bu alanda taşların kıpırdamaya başlayacağına işaret. Ancak çözülmesi gereken sorunlar olduğundan bu sürecin otomatik olması söz konusu değil.
DİYALOĞA DÖNÜŞ: Geçen yıllarda AB ile Türkiye arasında siyasi ve ekonomik olanlar başta olmak üzere üst seviyeli diyalog toplantıları yapılıyordu. Bu toplantılar hem Türkiye’deki iç gelişmeler hem de Ankara-Brüksel hattındaki gerginliklerin etkisiyle durduruldu. Dünkü zirvede, her ne kadar tam arzu edilen şekilde olmasa da, bu mekanizmanın farklı alanlarda devreye sokulmasına yeşil ışık yakıldı.
İYİ İLİŞKİ BEKLENTİSİ: Liderler, Türkiye ile işbirliği ile karşılıklı faydaya dayalı ilişkiler geliştirilmesinin AB’nin stratejik çıkarına olduğunu bir kez daha teyit ettiler. Son aylarda oluşan olumlu dinamiği güçlendirme niyeti ve işbirliğine açık olunduğu mesajı dikkat çekiyor.
OLUMSUZ UNSURLAR
- AB liderleri, Türkiye’ye önem verdiklerini ve angajman niyetinde olduklarını göstermekle birlikte ilişkileri ileriye taşıyacak adımları çok sayıda şarta bağladı. Bunların çoğunun Kıbrıs bağlantılı olması sıkıntı yaratıyor.
- Zirvenin hemen öncesinde ve ilk aşamasında olumlu, hedef odaklı bir yaklaşım söz konusuydu. Sonuçtaki vurgular ise daha muğlak bir hal aldı.
- AB-Türkiye ilişkilerinin gelişmesinde Ankara’nın önündeki en önemli engellerden olan Rum-Yunan ikilisi bu zirvede de devreye girdi. Nihai bildirinin şekillenmesinde rol oynadılar.
- AB, Türkiye ile ilişkilerde olumlu adım atmak için sürekli erteleme eğiliminde. Ekimden bu yana üçüncü erteleme yaşandı.
- Türkiye’nin müzakere sürecinde olan aday ülke olduğu gerçeği hâlâ görmezden gelinmeye çalışılıyor. “Önemli komşu” algısı iyice yerleşmiş durumda. Sonuç bildirisinin vurguları bu yaklaşımın teyidi niteliğinde.